Oud zeer

Een aantal jaren geleden stapte een jonge man van rond de 20 in mijn praktijk. Zijn werkgever was ontevreden en zijn ouders waren bezorgd. Het etiket wat men op hem had geplakt was: Hij communiceert niet. Met klamme handen zat hij naast me en bij mijn eerste vraag steeg het bloed naar zijn hoofd. Ik zag van alles bij hem gebeuren, maar zijn lippen kwamen niet van elkaar.

Een dame van middelbare leeftijd kwam naar me toe en liep gebukt onder het feit dat ze moeilijk contact kon maken met enkele dames uit haar ‘clubje’. Ze haakte af bij sommige dames en dat vond ze moeilijk. Ze had weinig energie en kampte al eerder met depressies. Ze had in het verleden hulp gezocht bij psychologen maar met weinig succes. Ook zij had het etiketje gekregen: communiceert moeilijk.

Een succesvolle ondernemer van nog geen veertig had materieel gezien alles wat hij zich kon wensen. Ook in immateriële zin was hij gelukkig getrouwd en had een gezin met prachtige kinderen. Hij was getipt om contact met me op te nemen. Na vijf minuten barste hij in tranen uit. Hij voelde zich energieloos en ‘het leven’ drukte zwaar op zijn schouders. Bij ‘zakelijke gesprekken’ haakte hij af en zijn zakelijke omgeving kon moeilijk peilen wat hij nu wilde. Hij had het etiketje gekregen dat hij ‘slecht communiceerde’ door niet te kunnen verwoorden wat hij nu eigenlijk wil.

Dit zijn drie willekeurige voorbeelden waarbij het om ‘oud zeer’ ging. Ze hadden een pijnlijke ervaring meegemaakt in hun leven waarvan ze zich niet bewust waren dat het zo bepalend was voor hun gedrag. Ze hadden het letterlijk zover weggestopt dat ze er niet meer bij konden.

Het lichaam reageert zowel op fysieke als geestelijke pijn hetzelfde. Pijn kan zo heftig zijn dat het lichaam uit zelfbescherming het gevoel ‘uitschakelt’. Het lichaam doet dit om te kunnen overleven. Als een been of arm afgerukt wordt, kan het lichaam onmogelijk zoveel pijn verwerken. Zo iemand voelt op zulke momenten niets meer. Hij is ‘gevoelloos’ geworden en raakt in een soort ‘schemertoestand’. In deze toestand raakt hij helemaal uit contact met zijn omgeving.

Deze drie cliënten hadden een ervaring die hen geestelijk zo pijn heeft gedaan, dat het lichaam besloot om er alles aan te doen om nooit meer zoiets te ervaren. Alleen al de gedachte om bij deze ‘pijnplek’ te komen, veroorzaakt zoveel stresshormonen dat alle verdedigingsmechanisme op scherp staan. Door het als probleem te benaderen, wordt het ook een probleem. Problemen beperken en ieder mens is compleet en het zou zonde zijn als je denkt en handelt vanuit het probleem in plaats van je mogelijkheden.

Een prachtig en indrukwekkend voorbeeld is een tiener die ik begeleid naar de Paralympics van Rio. Ze raakte als kind verlamd en ontwikkelde zich als zwemkampioen die in Londen de finale zwom van de Paralympics. No limits, no doubts. Haal er uit wat er uit te halen valt. We kunnen het verleden niet terug draaien, maar we kunnen wel leren onze ‘deukjes’ en ‘pijnplekken’ uit het verleden te hanteren. Daar is ongelofelijk veel moed voor nodig om dit los te laten en te accepteren.

De jonge man was als kind gepest en ik vroeg hem: “Wat zou je nu tegen hen zeggen.” Hij schreeuwde het bijna uit: “Doe eens normaal man.” Hij nam ontslag, vond een nieuwe baan en zingt nu met volle borst op de tribune mee met de voetbalsupporters. De dame huilde twee weken lang over de verdrietige ervaring als kind met haar broer. Tussen de dames voelt ze zich nu vrij om wel of niet te praten en als wel, dan lopen de gesprekken vanzelf. De ondernemer omarmde zijn vader en vertelde hem hoezeer hij van hem houdt. Hij verkocht zijn bedrijf en verspilt zijn energie niet meer aan managementtaken, maar geniet om de sleutelen aan apparaten en te keuvelen met mensen.

Misschien heeft een ‘deukje’ of ‘pijnplek’ sterke invloed op jouw gedrag en geef je jezelf een etiketje over wat je niet kunt. Denk eens na over hoe jij door jouw omgeving gezien zou willen worden. Als je deze omgeving volledig kunt vertrouwen en je daarin volledig veilig zou voelen. Welk gedrag zou je dan vaker van jezelf laten zien, waarvan je nu te weinig laat zien?